کمر درد چیست و چگونه آن را تشخیص دهیم

شیوع کمر درد : حدودا ۸۴% افراد بالغ در طول دوره زندگی کمر درد را تجربه می کنند که معمولا خود محدود شونده است.

انواع کمر درد از نظر زمانی

کمر درد حاد : کمر دردی که کمتر از ۴ هفته طول می کشد.

کمر درد تحت حاد : کمر دردی که ۴ تا ۱۲ هفته طول می کشد.

کمر درد مزمن : کمر دردی که بیشتر از ۱۲ هفته طول می کشد.

عوامل خطر ساز که مستعد کننده فرد به کمر درد هستند شامل چه مواردی می باشد ؟

1. سیگار کشیدن
2. چاقی
3. سن
4. جنس خانم
5. کارهای فیزیکی شدید
6. کارهایی که مجبور است مدت طولانی پشت میزبنشینید
7. سطح تحصیلات پایین
8. فاکتورهای روانی مثل اظطراب و افسردگی

علل کمر درد

اکثر علل کمر درد غیر اختصاصی می باشد.

علل غیر اختصاصی

بیشتر از ۸۵ درصد کمر درد ها در زمینه علل غیر تخصصی ایجاد می شوند به این معنی که بیمار درد کمر بدون وجود بیماری های زمینه ای دارد و اکثر این بیماران در عرض چند هفته بهبود پیدا می کنند.

کمر درد زمینه  بیماری های سیستمیک جدی

کمتر از ۱% درصد بیماران مبتلا به کمر درد ممکن است علل کمر درد آن ها بیماری های سیستمیک جدی مثل سندروم دم اسب و سرطان های متاستاز دهنده عفونت های ستون مهره ها باشد.

سندروم دم اسب

در این نوع کمر درد که معمولا شروع ناگهانی دارد و درد شدید کمر با بی حسی شدید اندام تحتانی و حتی اختلالات اسفنکتری مثل عدم کنترل ادرار و مدفوع می باشد.

علل سندروم دم اسب : شایعترین علت سندروم دم اسب دیسک های کمر می باشد الیته بیماری های روماتیسمی اسپوندیلیت آنکلیوزان و ضربه به ستون مهره ها و تومورهای بدخیم مهرها نیز می توانند باعث ایجاد سندروم دم اسب شود.

سرطان های متاستاز دهنده

یکی دیگر از علل کمر درد می باشد. استخوان یکی از مکان های شایع برای درگیری ناشی از سرطان ها می باشد.

سایر سرطان هایی که می توانند استخوان های کمر را درگیر کنند شامل سرطان های پوست ، پستان ، پروستات ، ریه ، تیروئید و کلیه می باشند.

بنابراین در هر فرد مبتلا به سرطان های مذکور اگر به طور ناگهانی دچار درد کمر و گاه شکستگی مهره های کمر شود بایستی به فکر درگیری استخوان در نتیجه پیشروی سرطان باشد.

عفونت های ستون مهره ها

آبسه های  ستون مهره ها بسیار نادر می باشد ولیکن یکی از علل جدی درد کمر می باشند.

علائم اولیه مثل تب و ضعف عمومی و بدحالی اغلب غیر اختصاصی هستند ولیکن به مرور زمان درد کمر که گاه می تواند تیر کشنده باشد ایجاد می شود.

علل آبسه های کمر :

1. تزریق داخل کانال نخاع
2. استفاده از داروهای مخدر و ریوی
3. عفونت های استخوان یا بافت نرم اطراف

سایر علل کمر درد

کمتر از ۱۰% بیماران ممکن است کمر درد در نتیجه علل اختصاصی اما کمتر جدی تر از موارد بالایی داشته باشند.

شکستگی مهره کمتر از ۴% بیماران ممکن است کمر درد ناشی از شکستگی مهره ها داشته باشند گاه این شکستگی ها درد ایجاد نمی کند ممکن است تدریجی و بدون علامت باشد و گاه درد ناشی از شکستگی ممکن است بسیار شدید و حاد و غیر قابل تحمل باشد.

عوامل خطرساز برای شکستگی مهره ها :

1. ضربه به ستون مهره ها
2. پوکی استخوان
3. سن بالا
4. مصرف کورتن
5. سابقه ای از شکستگی قبلی

دیسک کمر

حدود ۳ تا ۴ درصد بیماران به علت کمر درد مراجعه می کنند ممکن است دیسک کمر داشته باشند.

علائم دیسک کمر : درد ناحیه کمر که می تواند ماهیت تیر کشند به اندام تحتانی داشته باشد و با گزگز و مورمور و بی حسی و تغییرات در رفلکس های اندام تحتانی همراه باشد.

دردهای سیاتیکی

یک درد سوزشی و شدید در ناحیه باسن می باشد که میتواند به پشت و قسمت خارجی ساق پا و پا تیر بکشد.

تنگی کانال نخاع

علل تنگی کانال نخاع : معمولا چندین علل در ایجاد تنگی کانال نخاع دخالت دارند که شایعترین علل آن شامل آرتروز ستون مهره ها – لیزخوردگی مهره ها می باشد که معمولا این علل در افراد بالای ۶۰ سال دیده می شود.

علائم تنگی کانال نخاع : شایعترین درد کمر است که گاه تا ساق پا می تواند تیر بکشد و با نشستن و خم شدن به سمت جلو بهتر می شود. سایر علائم آن اختلالات حسی و ضعف در پاها می باشد که گاه می تواند همراه با لنگش باشد.

اسپوندیلیت آنکلیوزان

نیم درصد علل کمر درد ممکن است به علت بیماری روماتیسمی اسپوندیلیت آنکلیوزان باشد. این بیماری به طور شایع در مردان کمتر از ۴۰ سال دیده می شود اکثر بیمارانی که درد کمر دارند که با خشکی صبحگاهی بیشتر از ۰٫۵ ساعت همراه می باشد که این نوع درد کمر با فعالیت بدتر می شود و با استراحت شدید می شود ، گاه باعث بیدار کردن فرد از خواب می شود و بیمار را مجبور می کند تا راه برود تا درد کمی تسکین یباد این نوع درد می تواند همراهی با سایر علائم خارج سیستم اسکلتی و عضلانی مثل درگیری چشم داشته باشد.

آرتروز

درد کمر می تواند یکی از علائم آرتروز مفاصل مهره ای باشد. این بیماران معمولا از درد ناحیه مفصل ران شاکی هستند که علت ناشی از انتشار درد مهره های کمر به مفصل ران یا به علت آتروز مفصل ران همراه می باشد.

سن آرتروز مهره ای : درد کمر ناشی از آرتروز مفاصل مهر های معمولا در افراد بالای سن ۴۰ سال دیده می شود.

ماهیت درد ناشی از آرتروز مهره ای : درد معمولا با فعالیت تشدید می یابد و با استراحت تسکین می یابد.

عارضه آرتروز در ستون مهره ها : می تواند منجر به تنگی کانال نخاع شود.

انحراف ستون مهره ها و قوز پشتی در اسکولیز و کیفواسکولیز :

درد ناحیه کمر می تواند به علت اختلالات محوری در ستون مهره ها ناشی از انحراف جانبی ستون مهر ها یا قوز پشتی باشند.

علل روحی و روانی

اختلالات روحی مثل اظطراب و افسردگی و بیماری پنداری می تواند باعث درد کمر شود.

علل کمر درد ناشی از علل خارج مهره ای

درد کمر می تواند به علت بیماری های خارج مهره ای مثلا التهاب لوزالمعده ، سنگ های کلیوی ، عفونت های کلیه ، عفونت با ویروس زونا باشد.

ارزیابی شخص مبتلا به کمر درد چگونه انجام می پذیرد ؟

ارزیابی اولیه شامل اخذ دقیق شرح حال و معاینه فیزیکی دقیق می باشد. برای اکثر بیماران که مبتلا به درد کمر حاد می باشند یعنی کمر درد آن ها کمتر از ۱ ماه طول کشیده است نیازی به انجام تست های آزمایشگاهی و رادیوگرافی و ام آر آی نمی باشد.

شرح حال

از آنجایی که در اکثر بیماران نمی توان علت دقیق درد کمر را مشخص نمود نحوه دقیق شرح حال به تشخیص علل درد کمر کمک می کند.

سوالاتی که از بیمار بایستی پرسیده شود

1. وجود علائم عمومی مثل تب ، کاهش وزن و سابقه ای از بیماری های بدخیم یا سرطان
2. وجود علائم عصبی همراه مثل ضعف اندام تحتانی ، افتادن مکرر ، اختلالات در نحوه راه رفتن ، بی حسی اندام های تحتانی و اختلالات اسفتکتری مثل عدم کنترل ادرار و مدفوع
3. وجود سابقه ای از عفونت اخیر یا تزریق مواد مخدر و وریدی
4. وجود سابقه ای از مصرف دُز بالای کروتن
5. وجود علائم عصبی و روانی مثل اضطراب و افسردگی

کدام یک از علائم می تواند دال بر یک بیماری سیستمیک زمینه ای باشد ؟

1. سابقه ای از سرطان
2. سن بالای ۵۰ سال
3. کاهش وزن غیر قابل توجیه
4. طول کشیدن درد بیشتر از ۱ ماه
5. دردی که شبانه باشد
6. عدم پاسخ به درمان های قبلی

معاینه فیزیکی

برای تشخیص علل کمر درد بایستی معاینه کمر جهت رد علل انحراف ستون مهره ها و قوز پشتی انجام شود.

در ضمن لمس دقیق مهره ها بایستی انجام شود در صورتی که علل درد کمر به علت شکستگی مهره ها یا ناشی از متاستاز یا درگیری مهره ها ناشی از سرطان باشد در لمس مهره ها درد و حساسیت شدید موضعی وجود دارد.

کدام تست های آزمایشگاهی برای بیمار مبتلا به کمر درد بایستی درخواست شود ؟

• نکته مهم این است که اکثر بیماران مبتلا به کمر درد حاد یعنی کمر دردی که کمتر از ۴ هفته ایجاد شده باشد نیاز به انجام تست های آزمایشگاهی ندارند.

اما در بیمارانی که مشکوک به عفونت های بیماری های بدخیم هستند یک سری تست های آزمایشگاهی بایستی درخواست شود که عمدتا شامل :

1. ESR بررسی سرعت سدیمانتوسیون گلبول های قرمز
2. CRP هر دو فاکتور التهابی می باشد در عفونت و بیماری های بدخیم افزایش پیدا می کند.

• ESR و CRP در علل التهابی کمر درد مثلا بیماری اسپوندیلیت آنلکیوزان همه افزایش پیدا می کنند.

کدام روش های تصویربرداری برای کمر درد درخواست می شود ؟

روش های تصویربرداری که به طور شایع مورد استفاده قرار می گیرند شامل موارد زیر می باشد :

1. عکس ساده ستون مهره ها
2. CT اسکن
3. ام آر آی

ولیکن بایستی متذکر شد که یافته هایی که در ام آر آی پیدا می شود مثلا دیسک کمر یا تنگی کانال نخاع حتما بایستی با علائم بالینی تطابق داده شود زیرا بیرون زدگی دیسک در ۲۲ تا ۶۷ درصد افراد بدون اعلامت و ممکن است در ام آر آی مشخص شود و همچنین تنگی کانال نخاع در ام آر آی ۲۰% افراد بالای ۶۰ سال که بدون علائم بالینی می باشند مشخص شود.

بنابراین یافته های ام آر آی حتما بایستی با علائم بالینی تطابق یابد زیرا غیر اختصاصی هستند و ممکن است در یک فرد بدون علامت که به طور اتفاقی ام آر ای کمر انجام داده است این یافته ها پیدا شوند.

فواید گرافی ساده

گرانی ساده کم فقط می تواند آرتورز در ستون مهره ها ، انحراف ستون مهره ها و یا شکستگی مهره ها مشخص کند و قادر به تشخیص دیسک کمر نمی باشد.

اما بایستی متذکر شویم که با افزایش سن احتمال وجود آرتروز ستون مهره ها افزایش می یابد و ممکن است حتی این یافته آرتروز در ستون مهره ها در گرافی ساده بدون علامت باشد.

چه موقع روش های تصویربرداری برای تشخیص کمر درد مورد استفاده قرار می گیرد ؟

اکثر بیمارانی که کمر درد حاد دارند یعنی کمر درد آن ها کمتر از ۴ هفته است شروع شده است نیازی به انجام روش های تصویر برداری ندارند.

1. در بیمارانی با کمر درد که بیشتر از ۱ ماه طول کشیده و باعث اختلالات عصبی پیشرونده و شدید شده اند درخواست MRI الزام پیدا می کند.
2. سابقه ای از سرطان در قسمتی از بدن احتمال درگیری مهره های کمر و در نتیجه سرطان افزایش می دهد و انجام روش های تصویر برداری خصوصا ام آر آی توصیه می گردد.
3. ریسک فاکتورهایی که باعث افزایش خطر شکستگی مهره ها می شود مثل سن بالا ، استفاده طولانی مدت از کورتن و ضربه شدید از مواردی است که در صورت وجود کمر درد توصیه به انجام روش های تصویربرداری می شود.
4. وجود علائم عصبی پیشرونده و اختلالات عصبی که گزگز ، مورمور کردن و سردی اندام انتهایی و اختلالات راه رفتن مشخص می شود نیازمند انجام تست های تصویر برداری می باشد.
5. اختلالات اسفنکتری مثل عدم کنترل ادرار و مدفوع نیز انجام تست های تصویربرداری را الزامی می کند.
6. در کسانیکه مشکوک به عفونت ستون مهره ها می باشیم انجام بلافاصله تست های تصویربرداری توصیه می گردد.