راه های تشخیص پوکی استخوان
DXA سنجش تراکم استخوان دقیق ترین روش و بدون ضرر ترین راه برای تشخیص پوکی استخوان می باشد.
معمولا در سنجش تراکم استخوان به روش DXA تراکم مهره ها ، هیپ یا همان استخوان ران و انتهایی ترین محل استخوان ساعد مورد بررسی قرار می گیرد.
چه عواملی منجر به خطای تشخیص برای سنجش تراکم استخوان مهره ها می شود ؟
آرتروز ستون مهره ها منجر به برجستگی های تیز و خار مانند در لبه های مهره ها می شود می تواند به غلط تراکم استخوان مهره های کمر را بیشتر از حد معمول نشان دهد بنابراین بررسی تراکم استخوان در ناحیه مهره ها در افراد پیر ممکن است خیلی دقیق نباشد.
در چه مواردی شک به پوکی استخوان می کنیم
شکستگی در مهره ها و استخوان ران اگر بدون وجود ضربه شدید اتفاق افتاد بایستی حتما به فکر پوکی استخوان حتی بدون توجه به تست سنجش تراکم استخوان می باشد.
بهترین محل جهت تشخیص پوکی استخوان کدام قسمت می باشد
سنجش تراکم استخوان در ناحیه استخوان ران بهترین محل برای تشخیص پوکی استخوان می باشد در افرادی که تازه یائسه شده اند یا در حول و حوش یائسگی می باشند سنجش تراکم استخوان مهره ها هم می تواند بسیار کمک کننده باشد اما در افراد پیرتر به علت وجود آرتروز در زواید استخوانی در لبه مهره ها سنجش تراکم استخوان در این محل مهره ها خیلی حساس نمی باشد.
برای چه کسانی باید سنجش تراکم استخوان انجام شود
- همه زنان بالاتر از ۶۵ سال و همه مردان بالاتر از ۷۰ سال
- زنان بعد از یائسگی که دارای ریسک فاکتورهای همچون موارد زیر :
شکستگی قبلی – سابقه خانوادگی شکستگی ران – وزن پایین – مصرف سیگار – مصرف الکل – مصرف کورتن – بیماری روماتوئید آرتریت - افرادیکه بعد از سن ۵۰ سالگی شکستگی داشته اند
- افرادیکه بیماری روماتوئید آرتریت دارند یا کورتن با دز بیشتر از ۵ میلی گرم برای بیشتر از ۳ ماه مصرف نموده اند.
چه کسانی بایستی درمان پوکی استخوان شوند
از افرادیکه بر اساس سنجش تراکم استخوان ( پوکی استخوان بیشتر از ۲۵% ) دارند.
درمان در خانم های بعد از یائسگی که دچار شکستگی شده اند یا ریسک فاکتور دارند حتی بدون وجود پوکی استخوان در سنجش بایستی مد نظر گرفته شود.
آیا ارتباط بین کاهش قد شخص و وجود پوکی استخوان وجود دارد ؟
کاهش قد بیشتر از ۲/۵ تا ۳/۵ سانتی متر که می تواند نشانگر شکستگی ناشی از پوکی استخوان بدون علامت در مهره ها باشد.
در افراد بعد از یائسگی و وجود قوز پشتی خصوصا اگر همراه با درد باشد بایستی به فکر پوکی استخوان و شکستگی های ناشی از آن باشیم.
تست های آزمایشگاهی که برای ارزیابی افراد مبتلا به پوکی استخوان درخواست می کنیم شامل چه مواردی می باشند ؟
- شمارش گلبول های خون
- بررسی کلسیم ادرار ۲۴ ساعته
- تست های کبدی و کلیوی
- بررسی سطح ویتامین D سرم
در چه مواردی کلسیم خون در بیماری پوکی استخوان افزایش می یابد ؟
- بدخیمی ها
- پرکاری غده پاراتیروئید
در چه مواردی کلسیم خون در بیماری پوکی استخوان کاهش می یابد ؟
- نرمی استخوان یا استئومالاسی
- سوء تغذیه
نقش ویتامین D در ایجاد پوکی استخوان چه می باشد
کمبود ویتامین D یکی از عوامل بسیار مهم در ایجاد پوکی استخوان می باشد و اصطلاح کمبود ویتامین D در درمان پوکی استخوان بسیار مهم می باشد زیرا در تمام بیماران مبتلا به پوکی استخوان بایستی سطح سرمی ویتامین D بایستی بالاتر از ۳ باشد تا درمان بتواند موفقیت آمیز باشد.
ارتباط بین هورمون های تیروئید و پوکی استخوان
پرکاری تیروئید در صورتی که درمان نشود می تواند منجر به پوکی استخوان شود و از طرفی درمان بیشتر از حد کم کاری تیروئید هم می تواند منجر به پوکی استخوان شود.
ارتباط بین سندروم سوء جذب و پوکی استخوان
سندروم سوء جذب که توسط کم خونی آن هم از نوع کمبود ویتامین B12 و کاهش کلسترول و آلبومین خون مشخص می شود می تواند منجر به پوکی استخوان شود.
سندروم سلیاک یا خاصیت به گلوتنی و محصولات حاوی گندم می تواند به علت ایجاد سندروم سوء جذب مینجر به پوکی استخوان شود.
نحوه درمان شکستگی های ناشی از پوکی استخوان
شکستگی استخوان ران معمولا نیازمند عمل جراحی و بعد توان بخشی ویژه جهت حفط توانایی قبل از شکستگی در فرد می باشد.
شکستگی در ساعد معمولا نیازمند عمل جراحی و ثابت کردن داخلی یا خارجی استخوان شکسته شده می باشد ولیکن شکستگی های مهره ها ، دنده ها و لگن نیازمند عمل جراحی و ارتوپدی نمی باشد.
آیا شکستگی های مهره ها همیشه علامتدار می باشد ؟
فقط ۲۵ تا ۳۰ درصد شکستگی مهره ها با درد ناگهانی در پشت ظاهر می شود و در باقی موارد ممکن است شکستگی در ناحیه مهره ها تدریجی و بدون علامت باشد.
درمان شکستگی مهره ها شامل چه مواردی می باشد ؟
در مورد شکستگی های علامتدار استفاده از داروهای ضد التهاب استامینوفن و گاه اسپری کلسیتونین داخل بینی ممکن است موثر باشد.
نقش استراحت در مورد شکستگی مهره ها چگونه می باشد ؟
دوره کوتاه استراحت ممکن است در مراحل اولیه در کنترل درد ناشی از شکستگی موثر باشد ولیکن بی حرکتی طولانی مدت چون می تواند منجر به ضعف عضلانی و کاهش دانسیته و تراکم شود توصیه نمی گردد.
درد ناشی از شکستگی مهره ها در نتیجه پوکی استخوان چه مدت می تواند ادامه داشته باشد ؟
معمولا دردهای شدید ناشی از شکستگی مهره در عرض ۶تا ۱۰ هفته بهبود می یابند و درد های مزمن تر ممکن است ناشی از بیماری های بد خیم ستون مهره ها و … باشد
درمان های غیر دارویی در شکستگی های مهره ناشی از پوکی استخوان چه مواردی می باشند ؟
- ورزش های تقویت عضلات پشت ( اطراف مهره ها )
- استفاده از پدها و کیسه های آب گرم می تواند منجر به شل کردن عضله و کاهش اسپاسم و گرفتگی عضله شود.
- فیزیوتراپی و استفاده از امواج اولتراسوند می تواند در تعدادی از بیماران سودمند باشد.
آیا درد گردن می تواند ارتباطی با شکستگی مهره ها ناشی از پوکی استخوان داشته باشد ؟
درد در ناحیه گردن هرگز ناشی از شکستگی مهره های گردن در نتیجه پوکی استخوان نمی باشد. چون این ناحیه از ستون مهره ها بندرت دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان می شود ولیکن درد گردن می تواند به علت تلاش بیمار برای بالا نگه داشتن سر در مواردیکه به علت پوکی استخوان قوز پشتی ایجاد شده باشد.
آیا شکستگی مهر ها ناشی از پوکی استخوان می تواند اختلالات روحی روانی برای بیمار به همراه داشته باشد ؟
پاسخ مثبت می باشد . بیمارانی که به علت پوکی استخوان و شکستگی در ناحیه مهره های پشتی دچار قوزپشتی شده اند اعتماد به نفس خود را از دست داده اند و اغلب تبدیل به افراد منزوی شده اند و از طرفی به علت عدم تعادل و ترس از افتادن و شکستگی مجدد سعی می کنند از شرکت در فعالیت های اجتماعی خودداری کنند و موارد فوق عوامل بسیار مهم در ایجاد روحیه افسرده در اکثر این بیماران می باشد.
آیا شکستگی مهره ها می تواند علائم گوارشی هم بدنبال داشته باشد؟
بلی . شکستگی متعدد در ناحیه مهره های کمری می تواند با درد شکم یبوست ، سیری زودرس و نفخ شکم باشد.
راه های جلوگیری از پوکی استخوان و شکستگی ناشی از آن چیست ؟
- اصلاح تمام عوامل و درمان بیماری هایی که می تواند منجر به پوکی استخوان شوند مثلا اگر کسی مبتلا به پرکاری تیروئید است درمان این بیماری می تواند از ایجاد پوکی استخوان جلوگیری کند.
- قطع کلیه داروهایی که می توانند منجر به پوکی استخوان شوند یا مصرف همزمان این داروها با مکمل های کلسیم و قرص های جلوگیری کننده از پوکی استخوان
- از بین بردن عواملی که منجر به عدم تعادل و در نتیجه سقوط فرد می شود مثلا مصرف الکل یا داروهای که همراه با افت شدید فشار خون می باشند.
چه اقداماتی در منزل فرد مبتلا به پوکی استخوان مانع از سقوط فرد و در نتیجه جلوگیری از شکستگی ناشی از آن می شود ؟
- استفاده از دمپایی های مناسب که مانع از لیز خوردن شخص شوند
- فراهم آوردن نور کافی در مسیر توالت و دستشویی که مانع از زمین خوردن شخص شود
- استفاده از فرش های مناسب خصوصا فرش های روی پله های چوبی که مانع لیز خوردن فرد در هنگام حرکت می شود.
تمهیدات ذکر شده خصوصا در افراد پیر مبتلا به پارکینسون یا آلزایمر یا کسانیکه از دراوهای اعصاب استفاده می کنند و مستعد لیز خوردن و افتادن روی زمین هستند بسیار کمک کننده است.
نقش عوامل تغذیه ای در پیشگیری و درمان پوکی استخوان
- کلسیم : دریافت کلسیم مهمترین نقش در پیشگیری و درمان پوکی استخوان دارد.
منابع غذایی کلسیم چه مواردی می باشند
عمدتا محصولات لبنی شامل شیر ، ماست و پنیر منابع سرشار کلسیم هستند
البته غلات و آبمیوه ها و بعضی از بیسکویت ها غنی شده هم می تواند حاوی کلسیم باشند.
سبزیجات برگ سبز و آجیل ها خصوصا بادام می تواند منابع کلسیم باشند.
میزان مورد نیاز کلسیم برای یک فرد بالغ حدودا ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی گرم می باشد.
هز لیوان شیر حدودا ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلی گرم کلسیم دارد.
هر پیاله ماست و یک قالب پنیر حدودا ۲۰۰ میلی گرم کلسیم دارا می باشد.
ولیکن غذاها و آب میوه های غنی شده حدودا ۸۰ تا ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم دارند.